Géén bewuste discriminatie binnen de RIS, wel alertheid van iedereen geboden

Weblogbericht | 13-07-2020 | Richard Lennartz

Ogen er niet voor gesloten, integendeel

Mijn ogen ervoor sluiten deed ik zeker niet. Toch zag ik binnen de RIS of in andere organisaties waar we voor werken helemaal niets van discriminatie. Maar ik had het ook makkelijk ten opzichte van diverse andere groepen mensen: een blanke man, in Nederland geboren, een Nederlandse achternaam, geen bijzondere lichaamskenmerken die een aanleiding tot discriminatie kunnen zijn, en mijn bril heb ik verstopt (draag lenzen).

Mijn ogen opende ik daarom bewust nog wat verder. Zo vroeg ik me af of ik achteraf situaties alsnog moest beoordelen met 'daar speelt discriminatie een rol’.  Het antwoord was nee. Allerlei sollicitaties liet ik de revue passeren. Ook daar zag ik achteraf niets van discriminatie.

Verder bekeek ik de medewerkersonderzoeken nog eens en ook daar geen enkel signaal. Terwijl je die toch volledig anoniem invult en ik ook alleen anonieme overzichten van de uitkomsten krijg. Gelukkig geen enkel teken.

'Discriminatie op basis van etnische achtergrond komt overal voor’

Deze algemene boodschap bleef bij mij hangen na de acties die volgden op de dood van George Floyd. Acties in de VS, in veel Europese landen en zelfs in Nederland. De strekking was overduidelijk: 'discriminatie op basis van etnische achtergrond komt hier ook nog steeds voor en daar moet je je ogen niet voor sluiten’.

Maar, dat vond ik toch niet genoeg

Want het zat me niet lekker. Ik zou het mezelf namelijk niet vergeven als ik er later achter kwam dat er wel sprake was van discriminatie en dat ik niet actief het gesprek erover heb opgezocht.

Daarom heb ik het gesprek opgezocht met 16 collega’s waarvan meer dan 95% een migratie-achtergrond heeft. (Eerlijk is eerlijk - dat heb ik gedaan op basis van wat ze in de buitenwereld 'etnisch profileren’ noemen. Dus op basis van naam of huidskleur heb ik ze benaderd.  Ik hoop dat iedereen het zogenaamde etnisch profileren mij voor deze situatie vergeeft.) Deze gesprekken vormen voor mij geen eindpunt, integendeel. Ze zijn bedoeld om te bepalen wat het vertrekpunt is voor gesprekken in de komende periode waarbij we iedereen betrekken.

Géén zichtbare discriminatie ervaren

Meerdere collega’s gaven aan dat ze buiten de RIS met discriminatie te maken hebben gehad of zelfs nog hebben. Op een enkeling na, zou iedereen discriminatie zeker herkennen. Unaniem gaf iedereen die ik heb gesproken aan dat ze binnen de RIS geen discriminatie hebben ervaren. (Hopelijk is dat ook de uitkomst als we allemaal met elkaar in gesprek zijn geweest.)

Meerdere collega’s zeiden spontaan dat ze het bij de RIS juist als prettig ervaren omdat het niet gebeurt én omdat de RIS een goede afspiegeling is van de samenleving.  Enkele quotes:

• 'Als je binnenloopt zie je meteen hoeveel kleur er rondloopt.’
• 'Alleen al de diverse samenstelling van het management is veelzeggend.’
• 'Ik vroeg me af of jullie ernaar hebben gestreefd bepaalde quota te halen’ (Antwoord: nee, we hebben steeds gezocht naar de beste mensen. Daar kwamen toevallig veel mensen met een migratieachtergrond uit. Niemand werkt dus bij ons vanwege die achtergrond.)

Maar: wel aandachtspunten

• Wél onbewuste discriminatie. Twee collega’s maken – zonder verkeerde bedoeling, daar is betrokkene van overtuigd – weleens een opmerking over uiterlijke kenmerken. Mijn verzoek aan iedereen is om er alert op te zijn. Maakt een collega ze? Maak het bespreekbaar om ze zo te helpen niet onbewust te discrimineren. Als je dat lastig vindt dan hoor ik het graag en denk met je mee hoe we dat verstandig kunnen doen. Uiteraard doe ik dat zelf ook en ben ik er extra alert op.
• Uitspraak in een andere taal met discriminerend effect. Het gaat bijvoorbeeld om `mañana’. Dat zeggen wij nog weleens om aan te geven dat je het vooral rustig aan moet doen. Ja, eerlijk is eerlijk: ik ook. In mijn gesprekken heb ik geleerd dat mensen met een Spaanse afkomst dat als beledigend kunnen ervaren. Mogelijk zijn er meer woorden die we gebruiken – inclusief ikzelf – zonder verkeerde bijbedoeling, maar wel met verkeerde bijeffecten. Dit onderwerp komt in de aankomende periode op de agenda.
• Aansluiting tussen leeftijdsgroep. Mijn vragen gingen uitsluitend over discriminatie op basis van etnische achtergrond. Deze bijvangst wil ik echter wél noemen. Een enkeling gaf namelijk aan wat moeite te hebben om de aansluiting te vinden als meerdere collega’s die relatief jong zijn elkaar hebben gevonden.  Dat stond in mijn gesprekken nu niet centraal, maar kwam wel ter sprake. Dit onderwerp komt komende periode óók op de agenda.
• Enkele collega’s met een kleur maken grapjes met zelfspot. Voor de duidelijkheid: ze maken dus grapjes over zichzelf. Net zoals ik weleens grapjes maak over kleurenblinden (ja, ik ben kleurenblind, en ik kan mijn kleding daardoor vaak niet zelf uitzoeken). Net zoals iemand die kaal is grapjes maakt over andere mensen met een kale kop. Of iemand met een leesbril zelfspottend opmerkt dat hij/zij daardoor dingen niet ziet. Toch vind ik zelfspot die te maken heeft met etnische achtergrond lastig. Ook om op te reageren, want wanneer leidt ergens op reageren uiteindelijk tot een verkeerde uitleg? Dit zet ik óók als onderwerp op de gespreksagenda.
• Het moet niet te krampachtig worden. Dat sluit een beetje aan bij het vorige punt. Ik merk ook bij mezelf dat ik woorden extra weeg. De tekst in dit bericht heb ik uit mijn hart geschreven, maar gezien het onderwerp wel door een aantal collega’s laten tegenlezen. Maar ja: wanneer is iets zorgvuldig en wanneer is iets krampachtig? Of anders gezegd: hoe zorgen we ervoor zorgvuldig te zijn zonder in de kramp te schieten. Óók een onderwerp voor de komende periode.

Oh ja: ook al geen salarisdiscriminatie van vrouwen

Vorig jaar was het een hot topic dat er met inschaling en betaling sprake was van discriminatie van vrouwen. Ze kregen lagere schalen en verdienden minder dan mannen die hetzelfde werk deden. Dat was voor ons aanleiding om te onderzoeken of dat bij ons ook speelde. De uitkomst was dat wij mannen en vrouwen op dezelfde wijze inschalen en dat we ze hetzelfde salaris geven.

Reacties, vragen en opmerkingen zijn welkom!

Richard Lennartz
Directeur Rijksinkoopsamenwerking (RIS)